Dani mira, sreće i praštanja - Hristos se rodi!

Najradosniji hrišćanski praznik Božić za Srbe i druge pravoslavne narode koji se drže starog julijanskog kalendara počinje u ponoć između 6. i 7. januara po sadašnjem računanju vremena. Dan rođenja Hristovog oličen u praznovanju Božića ostao je u našem narodu prvenstveno praznik porodice, sa raznolikim lepim običajima.

Božić je, uz Uskrs, jedan od dva najveća hrišćanska praznika i proslavlja se tri dana. Tada se slavi rođenje Hristovo, a duh malog Isusa je sveprisutan među ljudima, donoseći im mir i praštanje.

Četrdesetodnevni post se završava na Božić. Božićna trpeza je svečana, a osim mnogobrojnih jela, trpeza se sadrži i od obaveznih obrednih jela koja se samo ovog dana pripremaju - božićne pečenice i česnice.

Na Božić ujutro domaćica sprema česnicu, pogaču od pšeničnog brašna. Božićni obrok počinje pošto se domaćin vrati iz crkve i svim ukućanima čestita Božić, kao i oni njemu. Domaćin se prekrsti, zapali božićnu sveću, okadi trpezu, pročita Oče naš. Onda uzima česnicu, podigne je u vis, okrene je u krug tri puta, prelomi preko sredine i svakom za stolom odlomi po jedno parče. U česnicu se stavlja zlatan novčić, a onaj ko u svom parčetu pronađe novčić imaće sreće u toku naredne godine. Česnica spada u hlebne ili beskrvne žrtve i njene korene treba tražiti u starozavetnim pričama o prinošenju žrtvi Bogu.

Pečenica je celo mlado prase i to je jedna vrsta žrtve koja se prinosi Bogu i vuče korene iz prethrišćanskog vremena, a pominje se i u starozavetnim knjigama. Od nje se na Božić ne jede glava i plećka, već se one čuvaju za srpsku Novu godinu.

Položajnik je prva osoba koja na božićno jutro uđe u kuću i on po verovanju donosi sreću u kuću. Zato se za položajnika obično uzima dete, ali on može biti i odrastao čovek. On ukućane pozdravlja sa: "Hristos se rodi!" i "Srećan Božić!", na šta mu ukućani odgovaraju: "Vaistinu se rodi!" i "I tebi sreću da Bog da!".

Božićne svetkovine datiraju od polovine 4. veka i poreklo im je u Rimu. U najranijoj hrišćanskoj crkvi, prema starim spisima, rođenje Isusovo praznovano je retko i samo kod nekih hrišćanskih zajednica. Ustanovljenje Božića kao posebnog praznika na Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji (325. god) je, kako tumače istoričari, više posledica trijumfa hrišćanske ideje o božanstvu Isusa Hrista, nego shvatanja o potrebi praznovanja njegovog rođendana, pošto su rani hrišćani bili protiv rođendanskog slavlja smatrajući ga paganskim običajem. Ostalo je, međutim, zabeleženo da je rana hrišćanska crkva na Istoku slavila Božić zajedno sa Bogojavljenjem i pre IV veka.

Većina hrišćana Božić slavi 25. decembra po gregorijanskom kalendaru, dok je za manji deo taj datum 13 dana kasnije. Ta razlika nastala je 1582, kada je u vreme pape Grgura XIII izvršena kalendarska reforma. Danas, međutim, postoje čak četiri različite proslave Božića.

Sva božićna slavlja po gregorijanskom kalendaru

25. decembar
Rimokatolička crkva
Crkve Istoka (pre-efeske), poput Asirske
Crkve reformacije (sve vrste protestanata)
Pravoslavne patrijaršije – Carigradska, Aleksandrijska, Antiohijska, Bukureštanska, Sofijska, kao i crkve Kipra, Grčke, Poljske, Albanije, Češke i Slovačke

6. januar
Jermenska apostolska crkva
Jermenska carigradska patrijaršija
Jermenska kilikijska patrijaršija

7. januar
Moskovska patrijaršija
Srpska patrijaršija
Jerusalimska patrijaršija
Gruzijska patrijaršija,
Koptska pravoslavna patrijaršija Aleksandrije
Etiopska i Eritrejska pravoslavna crkva
Sirijska pravoslavna patrijaršija Antiohije
Grkokatolici Ukrajine i Atos

19. januar
Jermenska jerusalimska patrijaršija

Verovanja

- Ako je na Božić oblačno - rodiće voće.
- Ako na Božić ima mnogo snega, a po drveću inja - biće rodna godina.
- Ako duva južni vetar, biće mršava godina sa boleštinama među ljudima. Ponegde žene uzmu neki ženski rad u ruke (pletivo, predivo, šivenje itd.) i počnu malo da rade - da bi im išlo sve od ruke; muškarci prebrojavaju novac - da bi imali dosta novca sledeće godine.