Ponovo radovi na obnovi Sopoćana - posle 12 godina započeto arheološko istraživanje manastirskog ogradnog zida

manastir Sopoćani (Foto: Wimedia.org/Manastir Sopoćani by Pudelek)

Nakon punih dvanaest godina konačno su nastavljeni radovi na jednom od najznačajnijih srednjovekovnih manastirskih utvrđenja u našoj zemlji, manastiru Sopoćani, zadužbini Stefana Uroša I iz 13. veka, podignutom nedaleko od izvora reke Raške.

Kako saznaje "Politika" iz Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture, u toku su arheološka istraživanja dela manastirskog ogradnog zida na istočnoj strani koji je jedini do danas ostao neistražen. Nakon ovih istraživanja, uslediće radovi na njegovoj obnovi, i oni bi trebalo da budu završeni do kraja jeseni.

– Porta manastira Sopoćani, nakon arheoloških i konzervatorskih radova izvršenih u drugoj polovini 20. veka, ostala je otvorena i neistražena prema istoku, što najverovatnije nije slučajnost, te će arheološka iskopavanja dati bitne odgovore za završetak obnove bedema sa ove strane – kaže za "Politiku" Nevena Debljović-Ristić, arhitekta-konzervator, rukovodilac radova u Sopoćanima i viši stručni saradnik u Republičkom zavodu.

Razlozi za uspostavljanje ponovne brige o ovom izuzetnom umetničkom, arhitektonskom i duhovnom sedištu su brojni.

Da podsetimo, reč je o spomeniku od izuzetnog kulturnog i nacionalnog značaja, koji se od 1979. godine nalazi i na listi Svetske kulturne baštine UNESCO. Kako bi istraživanja i radovi bili propisno obavljeni, Ministarstvo kulture je ove godine, prema rečima naše sagovornice, izdvojilo potrebna sredstva predviđena programom i projektima Republičkog zavoda.

Finansirani radovi odnose se prevashodno na arheološka iskopavanja i obnovu manastirskog bedema na istočnoj strani, kojima će konačno biti zatvorena i uobličena manastirska porta, što znači da će posle više vekova, konačno biti iznova uspostavljena granica između opšteg i posvećenog prostora. Takođe će biti ispunjena funkcija ogradnog, a u prošlim vremenima često i odbrambenog zida.

Saznali smo i da će temeljni radovi na restauraciji živopisa crkve početi naredne godine, kao i da se u timu zaduženom za radove, pored Nevene Debljović-Ristić, nalaze i arheolog Marina Bunardžić, koja rukovodi arheološkim iskopavanjima, i istoričar umetnosti Sanja Kesić-Ristić.

– Osim arheoloških iskopavanja trase zida, koja su u toku i koja će dati važne podatke za dalju obnovu ovog dela bedema, u narednim godinama predviđaju se i radovi na obnovi mermerne plastike sa bifora na crkvi Svete Trojice, a potom i radovi na delimičnoj restauraciji, obnovi i vraćanju prvobitne mermerne oltarske pregrade, kao i restauraciji sarkofaga kralja Uroša, kraljice Ane i episkopa Joanikija. Očekuje se i početak radova na obnovi manastirskih građevina, pri čemu će manastirska trpezarija kao jedna od najznačajnijih biti prva u nizu – naglašava Nevena Debljović-Ristić.

Podsetimo, sistematska arheološka iskopavanja manastira Sopoćani počela su 1973. i nastavljena su sa kraćim prekidima do 1986. godine. Tom prilikom su istražene spoljna i unutrašnja priprata crkve, grobnice kralja Uroša i njegove majke kraljice Ane, a u manastirskom kompleksu su otkriveni i konzervirani ostaci obimnog zida, trpezarije, kuhinje, ostava, kelija, kule i dva ulaza u manastir, sa složenim slojevima koji govore o vekovnom trajanju. Kasnije su izvedeni opsežni konzervatorsko-restauratorski radovi kako na kompleksu zdanja tako i na crkvi Svete Trojice. Radovima je rukovodila arhitekta Olivera Kandić i oni su trajali do 1997. godine.

Može se reći da su tada sprovedeni poslednji ozbiljniji radovi u Sopoćanima. U godinama koje će uslediti, kontinuirano finansiranje radova u Sopoćanima bilo je obustavljeno.

Ipak, tvrdi sagovornica, trenutna situacija u samom manastiru je bitno promenjena.

– Uspostavljanjem dobrih odnosa ekipe Zavoda sa bratstvom manastira i igumanom, ocem Teoktistom, budući radovi na ovoj manastirskoj celini daće važne pomake u očuvanju, zaštiti i prezentaciji nasleđa koje se nalazi na Uneskovoj listi svetske baštine, uz poštovanje kriterijuma koje ovakva nominacija zahteva, a daće i odgovore na funkcionalne i liturgijske zahteve koje iziskuje poseban način života unutar manastira – zaključuje Nevena Debljović-Ristić.