Buduća vodoakumulacija "Ključ" – kroz slova i brojeve

Brana Barje

Prostornim planom Republike Srbije je predviđeno da se vodosnabdevanje potrošača Grada Leskovca, kao i opština Lebane, Medveđa i Bojnik realizuje preko akumulacija "Barje" i "Brestovac", kao i buduće akumulacije "Grgurevac", koja kasnije dobija novi naziv – akumulacija "Ključ".

Za akumulaciju "Ključ" je urađena i potrebna ekonomska i tehnička dokumentacija, a potom je izrađen i Prostorni plan područja posebne namene sliva akumulacije, u kome su definisani potrebni detalji.

Tehnički, prostorni i graditeljski detalji vodoakumulacije

Na lokalitetu "Ključ" je predviđeno pregrađivanje toka Šumanske reke i izgradnja brane kao ključnog objekta. Brana je planirana na udaljenosti od oko 500 m nizvodno od mesta nastanka Šumanske reke (tj. od spajanja Klajićke i Lipovački reke).

Dužina jezera uz Klajićku reku je oko 4.100 m (u I fazi 870 m), a uz Lipovačku reku je oko 1.850 m (u I fazi 384 m).

Dispoziciono rešenje brane i pribranskih objekata čini nekoliko celina:

- pregradna konstrukcija sa predbranom;

- preliv i brzotok sa slapištem;

- evakuacioni tunel, vodozahvatna kula sa ulaznom građevinom i zatvaračnicama.

Brana Barje

Osnovne tehničke karakteristike brane i akumulacije:

- građevinska visina brane, oko 70,0 m;

- visina brane od terena, oko 64,0 m;

- dužina brane u kruni, oko 10,9 m;

- širina brane u stopi, oko 230,00 m;

- kota krune brane, 498,00 mnm;

- kota krune preliva, 492,00 mnm;

- kota maksimalnog uspora, 496,10 mnm;

- kota normalnog uspora, 492,00 mnm;

- kota minimalnog radnog nivoa:

- vodosnabdevanje, 455,00 mnm;

- zaštita voda 455,00 mnm;

- navodnjavanje 475,00 mnm;

- ukupna zapremina akumulacije do kote maksimalnog uspora, 18.456.000,00 m3;

- korisna zapremina akumulacije, 17.374.000,0 m3;

- ukupna zapremina tela brane sa predbranom, oko 800.000,00 m 3;

- propusna moć preliva na koti 496,1 mnm, 606,0 m3/l;

- propusna moć temeljnog ispusta pri koti 492,0 mnm, 18,0 m3/l.

Brana se po vrsti svrstava u visoke, dok je tip pregrade nasuta brana od kamena sa kosim centralnim glinenim jezgrom i potrebnim filterskim zonama.

Injekciona zavesa je projektovana ispod cele dužine brane, vertikalna je i relativno male dubine, 10-20 m.

Brana Barje

Zahvatanje vode iz jezera, predviđeno je vodozahvatnom građevinom koju čine dve celine:

- jednu celinu čini selektivni vodozahvat za vodosnabdevanje, sa zahvatima raspoređenim u šest nivoa po celoj visini korisne zapremine čime se omogućava zahvatanje vode sa nivoa sa najpogodnijom temperaturom i drugim povoljnim svojstvima vode;

- drugu celinu predstavlja kontinualni vodozahvat za navodnjavanje i oplemenjivanje malih voda, izgrađenim od grednih ustava kojim se može u kontinuitetu pratiti promena nivoa vode u akumulaciji i vršiti zahvatanje površinskih toplijih slojeva vode.

Evakuacija velikih voda odvijaće se preko čeonog preliva lociranog u levom boku brane. Preliv se sastoji od prelivnog praga, brzotoka i ski skoka. Prelivni prag je sa slobodnim prelivanjem.

Evakuacioni tunel, dužine 170,0 m, predviđen je na levom boku pregrade. U vreme izgradnje imaće ulogu optočnog tunela i transportnog tunela za privremeno snabdevanje vodom Lebana. Posle završetka izgradnje, evakuacioni tunel bi dobio ulogu temeljnog ispusta i transportnog tunela za zahvaćenu vodu koja će se koristiti za vodosnabdevanje, navodnjavanje i oplemenjivanje malih voda.

Dinamika realizacije objekata akumulacije "Ključ"

Brana Barje

Izgradnja brane predviđena je u dve faze.

U prvoj fazi izgradnje realizovala bi se predbrana (po tipu, nasuta brana od kamena), evakuacioni tunel, šahtni deo vodozahvatne kule, pristupni put izlaznoj zatvaračnici i akumulaciono jezero sa kotom uspora na 450,70 mnm (kota praga preliva i radnog nivoa) ukupne zapremine 500.000 m3.

U drugoj fazi izgradnje, završila bi se brana u konačnom obliku (po vrsti visoka, a po tipu nasuta brana od kamena), sa svim preostalim objektima, instalacijama i opremom (hidromašinska, elektro i osmatračka-oskultaciona), pristupni putevi za Klajić i Lipovicu zajedno sa pripadajućim putnim objektima i započelo punjenje akumulacije.

Tempo realizacija objekata akumulacije "Ključ" imao bi sledeću dinamiku:

- do 2015. godine, izgradila bi se predbrana sa pregradnom konstrukcijom, preliv i brzotok, temeljni ispust i vodozahvat (optočni tunel), komandno kontrolni centar i pristupni put do zatvaračnice, realizovala sanitarna zaštita akumulacije (prva faza izgradnje), uspostavila zona neposredne zaštite nadzemne pritoke i obavili radovi na sanaciji erozionih procesa (biološki i biotehnički radovi) na slivnim površinama naleglim na akumulaciju i obavili uređajni radovi u koritu direktnih bujičnih pritoka akumulacije;

- do 2019. godine, završila bi se izgradnja brane u konačnom obliku, ugradila hidromašinska i elektro oprema i sistem za osmatranje, obaveštavanje i uzbunjivanje, zaokružila sanitarna zaštita akumulacije (druga faza izgradnje) i izvršili antierozioni radovi na preostalom slivnom području akumulacije.

Prethodne studije i studije opravdanosti, kao i glavni projekti vodoakumulacije "Ključ"

Prethodna studija opravdanosti i Studija opravdanosti, koje je uradio Institut "Jaroslav Černi", bave se opravdanošću (sa aspekta održivosti i dohodovnosti) formiranja i razvoja akumulacije "Ključ": uslovima njene izgradnje; njenim korišćenjem za vodosnabdevanje šireg konzuma i zaštitom izvorišta voda, korišćenjem voda za potrebe oplemenjivanja malih voda, navodnjavanja i ribolova, procesima erozije i odbranom od poplava, kao i dispozicijom otpadnih voda u kontekstu održivog razvoja.

Idejno rešenje kompleksnog korišćenja voda reke Šumanke urađeno je je 1995. godine. Njime su definisane potrebne količine vode i raspoloživi vodni resursi, opredeljen koncept tehničkog rešenja i dokazana ekonomska opravdanost izgradnje brane i akumulacije na reci Šumanki.

U toku 1999. godine, urađen je i Idejni projekat "Vodoprivredni sistem Šumanke", koji je definisao branu i akumulaciju "Ključ", čiju su izradu propratili prethodni istražni radovi vezani za geologiju, kvalitet voda, produkciju i pronos nanosa, procese erozije i pojavu bujica.

Glavni projekat "Brana i akumulacija Ključ", urađen je 2000. godine.

Veze akumulacije "Ključ" sa drugim akumulacijama Jablaničkog podsistema

Brana Barje

Veza akumulacije "Ključ" sa drugim akumulacijama Jablaničkog podsistema, proizilazi iz njihovog položaja: slivna područja akumulacija "Ključ" i "Barje" jednim delom imaju zajedničku granicu, dok je sliv akumulacije "Brestovac", izgrađena na Pustoj reci, kod Bojnika, fizički potpuno odvojen i nezavisan od ovih dveju akumulacija.

Inače, višenamenska akumulacija "Barje" služi za snabdevanje vodom naselja grada Leskovca, za odbranu Leskovca od poplava i za druge korisnike voda, dok bi akumulacija "Brestovac", po potpunom privođenju planiranoj nameni, služila za vodosnabdevanje naselja u opštinama Bojnik i Doljevac.

Izvor : Prostorni plan područja posebne namene sliva akumulacije "Ključ"