Od "đavolje vreće" do šampanj letova - Više od dva veka razvoja balonarstva u svetu

Davna 1783. godina bila je prekretnica u razvoju balonarstva, iako su ljudi od pamtiveka pokušavali da otkriju tajnu letenja, a preteče balona bile poznate još u staroj Kini.

Te godine, u francuskom gradiću Anone braća Joseph i Etienne Montgolfier konstruisali su prvi balon u Evropi. "Golema vreća u kojoj se ugnezdio sam đavo, kako su je nazvali meštani, nazvana je mongolfijera, i bila je punjena toplim vazduhom.

Još se nije stišala buka od ovog leta, a već iste godine se pojavio balon punjen vodonikom. Taj balon je konstruisao fizičar Žak Aleksandr Šarl. Pušten je uz topovsku paljbu nad Marsovom poljanom u Parizu i nakon dva i po sata preleteo je 40 km. Kad se spuštao, seljaci su gledali na njega kao da sam đavo silazi na njihove njive, pa kad se spustio, onda su ga rastrgli. Iste godine, balon braće Montgolfier poneo je u visine prve putnike: petla, ovna i patku.

Krajem novembra iste godine, mongolfijera je u Parizu vinula "među oblake" i prve ljude. Bili su to profesor Pilar de Rozje i markiz D’ Arland, koji su za 25 minuta preleteli 8 km i popeli se na visinu od oko 1000 m. Uzlet toplovazdušnog balona pratilo je preko 440.000 ljudi - toliko je tadašnji Pariz i brojao stanovnika. Balon je bio u vazduhu iznad francuske prestonice čitavih 25 minuta, putnici su ložili vatru sa slamom i prućem i tako održavali balon vrućim.

Nakon prvih uspešnih letova, balonarstvo je počelo naglo da se razvija. Početkom 1800. godine Andre Žak Garneren leteo je balonom celu noć i preleteo 395 km. U narednih 50 godina taj rezultat niko nije nadmašio.

Balonarstvo je dobilo veći zamah krajem XIX veka kada se počeo upotrebljavati za vojne svrhe- u Rusiji, Italiji, Japanu.

Dalji razvoj je bio, pre svega, u pravcu gasnih balona, tj. vodonikovih balona koji su bili prihvatljiviji za letenje od toplovazdušnih balona za ono vreme. Razvoj novih veštačkih materijala i razvoj jakih propanskih gorionika pedesetih godina omogućili su ponovno rođenje toplovazdušnih balona. S tim se omogućilo relativno jeftinija proizvodnja balona, a i vreme letenja se znatno produžilo.

Razvoj većih balona trajao je više godina, tako da je prvi toplovazdušni balon modernog doba poneo ljudsku posadu u nebo 10. oktobra 1960. godine u Bruningu u Nebraski. Taj dan važi za zvanični datum rođenja modernog toplovazdušnog balonarstva. Iz Amerike se dalje širi u Englesku, Francusku, Nemačku i druge evropske zemlje.

U svetu se toplovazdušno balonarstvo veoma razvilo pre svega zbog razvoja novih tehnologija koje omogućuju ekonomičnu proizvodnju i upotrebu toplovazdušnih balona. Osim toga što se baloni koriste za naučna istraživanja, sportsko balonarstvo je zabave radi, avanture i pradavne želje čoveka za romantičnim letenjem koje mu balon omogućava.

U mnogim zemljama se održavaju razni festivali i parade balona. U Juti, u SAD-u ovakve parade nazivaju "spampeda", aludirajući na brojnost balona. Jedan od najvećih festivala, održava se krajem decembra u San Dijegu u Americi.

Balonarstvo je razvijeno i u Holandiji, Belgiji, Nemačkoj, Švajcarskoj. U švajcarskom gradu Šato D’o) se svakog januara poslednjih 30 godina održava međunarodni festival balona koji se uzdižu nasuprot belih vrhova Alpa.

U Srbiji moderno toplovazdušno balonarstvo došlo je krajem osamdesetih godina XX veka i poslednjih godina je u razvoju, tako da postoji nekoliko balonarskih sportskih društava koji samostalno deluju ili su u vidu sekcija kod postojećih aeroklubova, kao i par balonarskih kompanija koje pružaju usluge komercijalnog letenja putnika i reklamiranje iz vazduha.

Neki od programskih letova su šampanj let- panoramski let balonom, koji traje 50-70 minuta i izvodi se na visinama od 50 do 1000 metara, i poklon let - iznenađenje za specijalne prilike kao što su rođendani, prosidbe u vazduhu, venčanja, proslave...

Letovi balonom se organizuju u ranim jutarnjim ili kasnim poslepodnevnim časovima, a tačno vreme poletanja zavisi od vremena izlaska i zalaska sunca pa varira zavisno od perioda u godini. Jedino ograničenje za izvođenje leta mogu biti loši meteorološki uslovi - jak vetar, padavine ili loša vidljivost.