Program demogarfskog razvoja Vojvodine, milijardu din, danas – 8.000 beba nedostaje do – pozitivne nule, majka trećeg deteta će dobiti prosečnu platu

Ukoliko Skupština Vojvodine na sledećoj sednici, koja je zakazana za sredu, usvoji Program demografskog razvoja Vojvodine sa merama za njegovo sprovođenje, to će biti prvi takav dokument u Srbiji, za čije sprovođenje će Pokrajina godišnje morati da izdvaja bezmalo milijardu dinara, što je po mnogima u ovom trenutku skupa, ali i neophodna mera. Prem rečima Novke Mojić, pokrajinskog sekretara za demografska pitanja, zaštitu porodice i društvenu brigu o deci, čiji je ekspertski tim više od pola godine radio na ovom programu, to će biti strateški dokument Skupštine APV čiji je cilj definisanje celovite i koherentne politike prema fertilitetu stanovništva, odnosno definisanje političkog odgovora na probleme u demografskom razvoju. Ona je, na nedavno održanoj sednici nadležnog skupštinskog odbora, objasnila da će se mere, a samim tim i neophodna budžetska milijarda, postepeno uvoditi, odnosno trošiti.

ISPOD CRTE
U Programu se navodi da je rađanje dece u Vojvodini daleko ispod prostog obnavljanja stanovništva, te da je to činjenica koja obeležava demografski razvoj Vojvodine još od sredine prošlog veka. Vojvodini za prosto obnavljanje godišnje nedostaje oko osam hiljada novorođenih, ilustracije radi toliko stanovnika ima opština Sremski Karlovci. Na osnovu podataka Zavoda za statistiku uperiodu od 1990. do 2002. godine u Vojvodini je ukupni "demografski gubitak" bio 83.481 stanovnik. Istraživanjima koja su urađena ustanovljeno je da je progresija rađanja prvog deteta skoro dovoljna za prosto obnavljanje, progresija ka drugom detetu je više nego dovoljna, dok je progresija rađanja od drugog ka trećem detetu nedovoljna, što je i ključni momenat Programa. Zbog toga će politika podrške porodici imati dva cilja koji zapravo koegzistiraju, a to su podrška troškova roditeljstva i ublažavnje nejednakosti u životnom standardu između porodica sa i bez dece.
Kako je predloženo ovim Programoma, majci trećeg deteta će se obezbediti novčana nadoknadu u visini prosečne mesečne zarade u Pokrajini, a koja bi se isplaćivala do 19. godine života trećeg deteta bez obzira da li majka već ostvaruje zaradu. Na osnovu ove mere može se očekivati da će nivo prostog obnavljanja biti dostignut do 2020. godine, ali to ujedno znači da će se u tom periodu izdvajati blizu 370 miliona dinara godišnje. Majci trećeg i četvrtog deteta bila bi obezbeđena mesečna novčanau pomoć u visini od 15% za treće i 20% za četvrto dete od prosečne neto zarade u Pokrajini može se ostvarivati do 18 godina starosti dece, a procena je da će u tu svrhu biti potrebno 45 miliona dinara.

Svakom detetu trećeg i četvrtog reda rođenja biće obezbeđeno potpuno regresiranje troškova boravka u preškolskoj ustanovi (godišnje 180 miliona) i pokrajinski dečiji dodatak kao univerzalno pravo u visini od 10% neto zarade ostvarene u Pokrajini koji će se ispalćivati do 18 godine pod uslovom da je na redovnom školovanju (29 miliona). Nezaposlenim majkama trećeg i četvrtog deteta, shodno Programu, obezbeđuje se materinski dodatak koji bi se isplaćivao u iznosu od 20% od neto zarade zaposlenih u Pokrajini (54,6 miliona). U cilju poštovanja prava deteta, u Pokrajini bi bio uveden i roditeljski dodatak za prvo dete u porodici na osnovu kriterijuma iz republičkog Zakona o finansijskoj podršci porodici sa decomu u visini od 40% iznosa koji se utvrđuje za drugo dete (281 milion).

Programom je posebno predviđeno očuvanje i unapređenje reproduktivnog zdravlja mladih u Vojvodini koja prolazi socijalnu i ekonomsku tranziciju i to zbog već pomenutog niskog nivoa rađanja, krupnih problema u sferi reproduktivnog zdravlja, kao i zbog iskustava zemalja koje prolaze tranziciju vezanih za rizično ponašanje adolescenata.

PREKID TRUDNOĆE

Dva problema u reproduktivnom zdravlju mladih su najmarkantnija: rasprostranjenost konzervativne kontrole rađana, odnosno namerno prekidanje trudnoće i bolesti koje se prenose seksualnim putem, pogotovu jer u Vojvodini raste broj obolelih od side. U cilju očuvanja zdravlja mladih, planirano je razvijanje mreže savetovališta za reproduktivno zdravlje, sistematska edukacija u školama i aktiviranje medija za širenje informacija. Očekuje se da će ovim merama biti očuvani reproduktivini potencijali stanovništva i da će se podići nivo zdravstvene i seksološke kulture oba partnera.

Borba protiv steriliteta spada u jedan od značajnih segmenata predloženog Programa jer je procenjeno da u Vojvodini ima oko 35 hiljada neplodnih bračnih zajednica, onosno tri hiljade novih koje se pojavljuju svake godine. Uzroci nepolodnosti mogu biri razni, ali je ustanovljeno da odlaganje trudnoće za kasnije reproduktivne godine predstavlja razlog za umanjenu plodnost žene i muškarca zbog povećanog rizika od oštećenje reproduktivnog zdravlja kroz pojave poremećaja ovulacije, polno prenosivih bolesti, namernih pobačaja i ginekoloških oboljenja. U tom smislu Program predviđa posvećivanje posebne pažnje preventivnim delatnostima, omogućavanje dva besplatna pokušaja vantelesne oplodnje i lekova za lečenje neplodnosti, opremanje zdravstvenih centara savremenom dijagnostičko-terapijskom opremom. Ispunjavanjem navedenih ciljeva bilo bi omogućeno da se svake godine rodi oko 2,5 hiljde željene dece.

TROŠKOVI RODITELJSTVA

Potreba za aktiviranjem lokalne samouprave u populacionoj politici proizilazi iz činjenice da nijedna državna populaciona politika, ma kako bila razvijena i razuđena, ne može odgovoriti na sve potrebe i očekivanja stanovništva, niti može izraziti specifičnosti življenja u svakoj sredini. Zbog toga lokalna samouprava treba da se aktivira kroz ustanovljavanje lokalne populacione politike i obezbeđivanje sredstava za njeno sprovođenje i na taj način bi pomogla smanjenje troškova roditeljstva.

Program demografskog razvoja Vojvodine ide i korak dalje predlažući i izmene Zakona o finansijskoj podršci porodice sa decom kojima bi se povećao obuhvat dece ovim pravom, utvrdilo pravo trećeg i četvrtog deteta na dečiji dodatak nezavisno od materijalnog položaja porodice, povećali sadašnji iznosi dodatka i na dalje usklađivali sa troškovima života. Pored toga, predlaže se i izmena niza drugih zakona koji neposredno ili posredno utiču na poboljšanje demografske situacije u Vojvodine.