Moćni carski bedemi - Rekonstrukcije na lokalitetu Feliks Romulijana

(Foto: Rajko Karišić)

Ovih dana privode se kraju konzervatorski radovi na rekonstrukciji istočne kapije starijeg utvrđenja lokaliteta Feliks Romulijana, jedinog našeg arheološkog spomenika pod zaštitom UNESCO. Zahvaljujući donaciji nemačke vlade delimično je restaurirano i mlađe utvrđenje, obezbeđen je zid od daljeg propadanja.

- Počeli smo radove i na severnoj kuli - kaže arhitekta Brana Stojković Pavelka, rukovodilac arhitektonskih radova na utvrđenju koji je u čast svoje majke podigao rimski imperator Galerije.

- Za ove kule karakteristično je da su imale niše za skulpture. Kleše se luk koji je bio iznad kapije utvrđenja. Tako da će i istočna kapija ličiti na zapadnu. Cilj nam je da do kraja godine izvedemo taj luk. Restauracija severne kule deo je projekta obnove bedema mlađeg utvrđenja koji je podržalo Ministarstvo kulture.

- Izgradnju starijeg i mlađeg utvrđenja deli samo desetak godina - objašnjava sagovornica "Novosti".

- Samo što je jedno završeno, započeto je drugo. Prvo predstavlja Galerijevu rezidenciju, koja je građena dok je bio samo Cezar, a ne vrhovni poglavar Rima. Tek kad ga je Dioklecijan usvojio, posle pobede nad Persijancima, postao je vrhovni vođa Istočnog dela Rimskog carstva i tada je odlučio da da monumentalnost tom utvrđenju.

Dok je starije utvrđenje jednostavno, novije je pompezno, objašnjava Brana Stojković Pavelka, pa je zato cilj restauracije da posetioci osete veličinu utvrđenja. Ona ističe da se u šumovitom kraju, desetak kilometara, od Boljevca ka Zaječaru, okruženom planinama istočne Srbije, stručnjaci neprestano bore sa prirodom.

- Ispod zemlje nalaze se interesantne građevine, koje svedoče da utvrđenje nije podignuto na livadi, već da je tu bilo naselje. Ne baš grad, već manje naselje. Pronađeni tragovi govore da je tu bilo poljoprivrednih gazdinstava. Jer, kad su dolazile rimske legije, pošto su se oni bavili i građevinarstvom, neko je morao da ih hrani i da im obezbedi smeštaj.

Kao Dioklecijanova

Sa spoljnom fortifikacijom, sistemom kula i odbrambenim zidovima, carska palata zauzima 6,5 hektara površine zemljišta, a unutrašnji prostor je na 4,5 hektara. Feliks Romulijana se može porediti sa Dioklecijanovom palatom u Splitu, ali je po svom kulturno-istorijskom značaju neuporedivo očuvanije i bogatije arheološko nalazište.

Carska palata

Za carsku palatu kod Gamzigrada znalo se još u 19. veku. Nemački baron Fon Herder je obilazio Srbiju tražeći rudnike i primetio je ovo mesto. Kasnije je i Feliks Kanic došao do Gamzigrada i carske palate, mislivši da je to rimsko vojno utvrđenje. Od 1953. godine naši arheolozi su pokrenuli istraživanja i nakon samo mesec dana iskopavanja otkriveni su mozaici koji su ukazivali da ovo nije vojno utvrđenje, već nešto mnogo značajnije. Tek 1984. godine, kada je iskopan fragment arhivolte, na kojem se nalazio natpis "Feliks Romulijana", dokazano je da je ovaj objekat carska palata. To je otkrio arheolog dr Dragoslav Srejović.

(Napomena:tekst je preuzet iz lista "Novosti" od 16.9.2010.)