Ilustracija (Foto: Aleksandar Parezanović)
Zabetonirani borovi, brojne vikendice, turistički i drugi objekti koji su poslednjih godina, čini se, iznikli preko noći, gužve u centru i van sezone, deo su slike najurbanijeg dela Zlatibora, a ljubitelji popularne planine godinama se pitaju - mora li tako?
Kada je u pitanju uređenje i zaštita ovog područja, država je u prethodnom periodu donela izvesne akte, ali da li su oni i dovoljni da se uvede red sa gradnjom na ovoj prometnoj planini? Dodatno, situaciju otežava neslaganje državnih institucija i lokalne samouprave u Čajetini.
Oktobra prošle godine, podsetimo, Vlada je donela
Uredbu o proglašenju Parka prirode Zlatibor, kojom se ovaj planinski masiv proglašava zaštićenim područjem izuzetnog značaja (I kategorije), a sada se pristupilo i izradi Prostornog plana područja posebne namene Parka prirode Zlatibor, koji je na ranom javnom uvidu bio od 4. do 18. juna.
Neposredni predmet Prostornog plana, navedeno je u dokumentu, predstavljaju prirodne vrednosti Parka utvrđenog Vladinom uredbom, zatim, turističke vrednosti Zlatibora kao jedne od glavnih destinacija planinskog turizma u Srbiji.
Jedan od glavnih ciljeva je i definisanje planskog osnova i obezbeđenje prostornih uslova za održivi razvoj područja posebne namene, koji će se zasnivati na zaštiti, unapređenju, korišćenju i vrednosti kulturnih dobara, razvoju turizma, sporta i rekreacije i funkcionalnoj integraciji Parka prirode i šireg okruženja.
Tako su i očekivani efekti planiranja usmereni na zaštitu ekonomskih i egzistencijalnih interesa lokalnog stanovništva koji se ogledaju u očuvanju prirodnog stanja i unapređenju turističke i komunalne opremljenosti.
Ostvarivanje ovih ciljeva, precizira se, zahteva povećanje komunikativnosti i pristupačnosti sela i uključivanje u turističko-rekreativnu ponudu prostora, sprečavanje neplanske gradnje, poštovanje režima zaštite prirode, akumulacija i vodotokova, i uređenje prostora za obavljanje turističko-rekretivnih aktivnosti.
Tri režima zaštite
Park prirode Zlatibor,
kako je definisano Uredbom, nalazi se na teritoriji opštine Čajetina, grada Užica i opština Nova Varoš i Priboj na ukupnoj površini od 419,2 km2 od čega je oko 45% zemljišta u javnoj svojini.
Na ovom prostoru, kojim umesto opštine gazduju JP Srbijašume, utvrđeni su režimi zaštite I, II i III stepena.
Kako previđa i Plan, režim zaštite I stepena obuhvata 4,69% područja Parka prirode Zlatibor (lokalitet Viogor, Crni Rzav, Klisura reke Uvac i Klisura Griže), režim zaštite II stepena - 45,93% područja (lokalitet Semegnjevska gora – Crni Rzav – Čavlovac, Bijele vode, Ribničko jezero, Ravni Tornik, Čigota, Klisura reke Katušnice, Murtenica i Područje oko klisure reke Uvac ), dok se režim zaštite III stepena odnosi na preostali deo Parka i obuhvata najveći deo područja - 49,38%.
U Instititu za arhitekturu i urbanizam Srbije, koji je nosilac posla i izrade Prostornog plana, za naš portal objašnjavaju da će gradnja biti zabranjena samo na lokalitetima koji podležu režimu zaštite I stepena, što je neznatan obuhvat Parka, dok će u područjima režima II i III stepena, gradnja biti moguća uz kontrolu i dozvolu države.
Granicom Parka prirode, međutim, nisu obuhvaćene neke značajne prirodne i kulturne vrednosti u slivu Velikog Rzava, među njima i poznata Stopića Pećina i Muzej narodnog graditeljstva Staro selo u Sirogojnu, a park zaobilazi i deo područja samog naselja Zlatibor, pa na naše pitanje da li to znači da će gradnja u najužem centru Zlatibora i dalje biti dozvoljena, u UAUS- u odgovaraju potvrdno.
Glavne aktivnosti uređenja prostora, kako je precizirano Planom, odnose se na očuvanje prirodnog stanja i unapređenje turističko-rekreativne opremljenosti prostora, komunalne opremljenosti naselja i bolje povezivanje sela na pristupnu putnu mrežu. Izgradnja će tako, biti usmerena na ruralne zone u okruženju, uz podizanje standarda života na selu, podsticanje poljoprivredne proizvodnje (posebno stočarstva i voćarstva) i alternativne seoske ekonomije.
Ilustracija (Foto: Rocksweeper/shutterstock.com)
Na lokacijama koje će se utvrditi prostornim planom, predviđa se uređenje vidikovaca, panoramskih puteva, planinarskih, šetnih, biciklističkih i tematskih staza, kampova kao i skijaške infrastrukture, dok se za prostore spomenika kulture planira pejzažno uređenje i infrastrukturno, pre svega saobraćajno, opremanje.
Plan neće uticati ni na gradnju kuća i okućnica u udaljenijim zlatiborskim selima u zoni parka, pa će zlatiborski poljoprivrednici i dalje moći da podižu ono što im je potrebno za život i rad, s tim što će, zarad očuvanja prirode, ipak biti u obavezi da pribave uslove od Zavoda za zaštitu prirode Srbije, potvrdili su za eKapiju i u IAUS-u.
Kako je u žiži interesovanja u proteklom periodu i
projekat gradnje gondole u IAUS-u ističu da ni ona neće biti ometena ovim Planom.
Opština Čajetina protiv plana
Neki od opštih ciljeva Plana, usmereni su na unapređenje svih vidova turizma - avanturističkog ( jahanje, biciklizam, ribolov, planinarenje), ruralnog, eko-turima, tranzitnog, zdravstvenog, uređenje i održivo korišćenje slivova akumulacija namenjenih vodosnabdevanju, a kao jedan od posebnih ciljeva je i dalji prostorni razvoj lokalnih samouprava i naselja - posebno opštine Čajetine, koja obuhvata skoro 80% područja Parka prirode.
Međutim, iako ne spore potrebu zaštite prirodnih resursa Zlatibora, Uredba o proglašenju Parka prirode Zlatibor i Prostorni plan, izazvali su negodovanje opštinske uprave Čajetina. Jedna od kritika odnosi se na, kako kažu, "nameru da se na privatnim parcelama zabrani gradnja kako bi se to zemljište kupilo po niskim cenama, i Uredba zatim ukinula a zemljište preprodalo".
U opštini navode da kao i sve druge lokalne samopurave u Srbiji, Čajetina ima svoj prostorni plan, detaljne i urbanističke planove na osnovu kojih nesmetano funkcioniše, a da ova Uredba odstupa od prethodnih koje su dobijali od nadležnog ministartva, a koje su se odnosile na Park prirode Zlatibor. Paradoksalno je, kažu i to, da zaštitom prirode nije obuhvaćeno 200 hektara zemljišta u centru Zlatibora koje koristi Zlatibor- turist.
U ovoj lokalnoj samoupravi otišli su i korak dalje, i pred Ustavnim sudom pokrenuli su postupak za ocenu ustavnosti i zakonitosti vladine Uredbe o proglašenju Parka prirode Zlatibor, kao i predlog za ocenu ustavnosti i zakonitosti Odluke o izradi Prostornog plana područja posebne namene Parka prirode Zlatibor.
U Ministarstvu sa druge strane navode da su ovakve zamerke neosnovane.
- U skladu sa Zakonom o planiranju izgradnje može se odlukom o izradi plana detaljne regulacije, koja je u nadležnosti lokalne samouprave, utvrditi period zabrane gradnje u obuhvatu planskog dokumenta a najduže 12 meseci od dana donošenja te odluke od strane lokalne samouprave.
Planskim dokumentom, kako navode iz nadležnog Ministarstva, uvodi se urbanistički red i štiti priroda, bar ono što je od nje ostalo, kada je Zlatibor u pitanju, jer trenutno stanje na Zlatiboru predstavlja urbanistički genocid - ističu, napominjući da su sve jedinice lokalnih samouprava u obuhvatu ovog plana oglasile na svojim internet stranicama javni uvid povodom njegove izrade, osim opštine Čajetina koja je odbila da to uradi.
Na kritike opštine Čajetina da teritorija koja je obuhvaćena Prostornim planom i znatno šira od područja koje je definisano Uredbom, te da su prekršene odredbe Zakona o planiranju i izgradnji, Ministarstvo tvrdi da je obuhvat plana "neznatno širi a da je razlog za to, čisto administrativne prirode".
Inače, u planu je navedeno da je površina jediica lokalne samouprave obuhvaćena prostornim planom 876,4 km2, dok je površina jedinica lokalne samopurave obuhvaćena Parkom prirode Zlatibor 419,2 km2 a kako se precizira, konačna granica obuhvata Prostornog plana biće definisana njegovim Nacrtom.
Predsednik opštine Čajetina Milan Stamatović, podsetimo, zakazao je za 2. jul i protest stanovnika Zlatiborskog kraja ispred Vlade Srbije, ali je skup odložen pošto je ministar državne uprave i lokalne samouprave Branko Ružić pozvao čelnike lokalnih vlasti Čajetine na razgovor u Beograd.
Kako su za eKapiju rekli u Institutu za arhitekturu i urbanizam Srbije, rani uvid Prostornog plana područja posebne namene Parka prirode Zlatibor, biće ponovljen zbog prethodnog odbijanja Opštine Čajetina da omogući uvid u plan svojim građanima, i naći će se narednih dana na sajtu Upravnog okruga.
Sandra Petrović
Serbia Edition
Serbische Ausgabe
Izdanje BiH
Izdanje Crna Gora
Vesti
Sreda, 04.07.2018.
Komentari
Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture Republike Srbije
Opština Čajetina
Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije
Zavod za zaštitu prirode Srbije
Grad Užice
Opština Nova Varoš
