(NOMINACIJA ZA NAGRADU AUREA 2015): Ženski centar Užice - Reciklažni centar tekstila

Ženski centar Užice pokrenuo je inovativni model zbrinjavanja tekstilnog otpada, koji obuhvata proces od primarne selekcije preko reciklaže do plasiranja novih proizvoda od recikliranog tekstila na tržište. Zasniva se na ideji korišćenja potencijala reciklaže otpadnog tekstila i obezbeđenju njegove ekonomske valorizacije, budući da se otpadni tekstil ne koristi kao sirovina za reciklažu, iako u ukupnom komunalnom otpadu učestvuje sa 4-6%. Cilj projekta je i osnivanje Reciklažnog centra za tekstil koji će funkcionisati u obliku socijalnog preduzeća, sa prioritetom zapošljavanja žena iz teško zapošljivih grupa, i koji će služiti kao uspešan model koji se može primeniti bilo gde u Srbiji ali i regionu.

U periodu od 2010. godine do danas uspostavljeni su infrastrukturni i tehnički preduslovi za primarnu selekciju i donaciju tekstila (prva faza), kao i proizvodnju proizvoda od recikliranog tekstila iz asortimana tekstilne galanterije koji će se na tržištu pojaviti u julu (druga faza). U narednom periodu prioritet centra biće zaokruživanje koncepta i stvaranje uslova za proizvodnju recikliranog tekstilnog vlakna iz komunalnog otpada za industriju netkanog tekstila (treća faza), koji ima primenu u građevinarstvu, industriji obuće, automobila, nameštaja i čija proizvodnja ne postoji u Srbiji, dok reciklirano vlakno koje se uvozi potiče iz industrije i nastaje kao rezultat postindustrijskog otpada.

U regionu i Evropi postoje različiti modaliteti reciklaže otpadnog tekstila, ali ne ovako objedinjen proces u skladu sa tehnološkim karakteristikama otpadnog tekstila, kakav razvija Ženski centar Užice.

Korišćenjem recikliranog tekstila utiče se na očuvanje prirodnih resursa imajući u vidu da proizvodnja tekstila spada u kategoriju izuzetno agresivnih procesa sa velikim stepenom oslobađanja štetnih gasova i velikom količinom otpadnih voda, a deponije najčešće imaju problema sa njegovim uništavanjem.

Izrada proizvoda od recikliranog tekstila iz asortimana tekstilne galanterije omogućiće zapošljavanje 10 žena iz teško zapošljivih grupa, dok će proizvodnja recikliranog tekstilnog vlakna omogućiti zapošljavanje još 22 radnika.

INOVATIVNOST

Projekat Reciklažom otpadnog tekstila do održivih rešenja nastao je u okviru osnaživanja žena Ženskog centra Užice 2010. godine sa idejom izgradnje održivih ekonomskih modela zapošljavanja žena iz ranjivih grupa, kao i rezultat prepoznatih problema lokalne zajednice za uspostavljanjem sistema primarne selekcije i zbrinjavanja jedne kategorije otpada. Građanstvo nije znalo šta sa tekstilom koji više ne koriste, dok je sa druge strane i regionalna deponija u gradu, koja je tek uspostavljena, imala problem sa prikupljanjem i načinom reciklaže.

Ženski centar Užice ponudio je inovativni, ekonomski održiv model – potpuno zbrinjavanje otpadnog tekstila, na ekološki prihvatljiv način, kreiran u skladu sa tehnološkim karakteristikama otpadnog tekstila.

Potencijali reciklaže ove vrste otpada do sada nisu korišćeni u Srbiji, iako u ukupnom komunalnom otpadu tekstil učestvuje sa 4-6%. Način na koji deponije prikupljaju ovaj otpad kontaminira tekstil tako da on nije upotrebljiv za reciklažu već se najčešće spaljuje u spalionicama koje imaju dozvolu za to. Sa druge strane reč je o sirovini koja ima veliki potencijal u reciklaži, a time što završava u spalionicama gubi se njegova ekonomska vrednost.

Reciklažni centar Ženskog centra Užice koncipiran je tako da predstavlja zokružen model zbrinjavanja otpadnog tekstila i obuhvata proces od primarne selekcije, preko reciklaže do plasiranja novih proizvoda od recikliranog tekstila na tržište. Ceo model koncipirali su u 3 dela: tekstil koji je upotrebljiv i ima funkcionalna svojstva koristi se za donaciju, zatim kategorija malo oštećenih proizvoda koji se koristiti kao sirovina za izradu proizvoda od recikliranog tekstila iz asortimana tekstilne galanterije i treća faza u kojoj će se tekstil koji je potpuno izgubio upotrebna svojstva koristiti za proizvodnju recikliranog tekstilnog vlakna.

U regionu i Evropi postoje različiti modaliteti reciklaže otpadnog tekstila, ali ne ovako objedinjen proces u skladu sa tehnološkim karakteristikama otpadnog tekstila, kakav razvija Ženski centar Užice. Posebno inovativni deo projekta predstavljaće ulazak u industriju netkanog tekstila, što je oblast koja se najviše razvija i gde su inovacije presudne. Reciklažno vlakno za sada se ne proizvodi u Srbiji, a ono koje koriste kod nas i u Evropi potiče iz industrije i nastaje kao rezultat postindustrijskog otpada, dok će se reciklirano tekstilno vlakno u Užicu po prvi put na ovim prostorima proizvoditi iz komunalnog otpada.

Prva faza projekta realizovana je još 2010. godine. Privatna kompanija "MPP Jedinstvo" iz Sevojna ustupila im je 100 kvadrata u prostoru nekadašnje fabrike tekstila "Cveta Dabić", i uspostavljen je servis za prikupljanje i doniranje tekstila koji do danas funkcioniše.

Realizacija druge faze, koja je najvećim delom realizovana tokom 2014. godine, sprovodi se u okviru IPA Programa prekogranične saradnje Srbija – Crna Gora u partnerstvu sa NSZ filijala Užice, Regionalnom razvojnom agencijom Zlatibor, SOS telefonom za podršku ženama i deci žrtvama nasilja Nikšić i Zavodom za zapošljavanje Nikšić.

U okviru nje obezbeđeni su infrastrukturni uslovi za rad radionice za proizvodnju predmeta od recikliranog tekstila iz asortimana tekstilne galanterije: adaptiran je prostor od dodatnih 200m2 koji im je ustupila na korišćenje privatna kompanija, nabavljeno je 7 mašina za rad i radionica je opremljena adekvatnim nameštajem. Obučeno je 20 žena iz ranjivih grupa za rad od čega će 10 najuspešnijih prve dobiti priliku da se zaposle u konfekciji. Obezbeđena su i 2 kontejnera za prikupljanje tekstila, a IPSOS je uradio analizu tržišta proizvoda od recikliranog tekstila na području Srbije i Crne Gore.

Komercijalizacija proizvoda i mini konfekcija će krenuti sa radom u julu, kako bi se ispoštovali uslovi poziva u okviru IPA projekta da ne mogu da ostvaruju profit, a centar ovo vreme iskoristi da upoznaju tržište, potrebe kupaca i ciljne grupe.

Urađen je i biznis plan za proizvodnju recikliranog tekstilnog vlakna. Pokretanje treće faze podrazumeva infrastrukturno opremanje, nabavku dodatnih kontejnera, adaptaciju prostora, nabavku vozila i tehnološke linije za reciklažu koja se sastoji od 3 mašine odakle se kao krajnji proizvod dobija reciklirano vlakno, koje bi prodavali industriji netkanog tekstila za izradu različite vrste izolacija.

Sa idejom Reciklažnog centra Ženski centar Užice je pobedio na Nacionalnom takmičenju za inovacije koje je održano u okviru transnacionalnog Projekta inovacije- Profis 2014. god, a kao pobednice na nacionalnom nivou imale su priliku da se predstave i na transnacionalnom takmičenju inovativnih ideja u Budimpešti u decembru 2014. god.

DRUŠTVENA KORISNOST

Promovisanjem tekstila kao reciklažne sirovine Ženski centar Užice ponudio je potpuno ekološki model zbrinjavanje otpadnog tekstila. Način na koji se on sad zbrinjava, ne samo u Užicu već i celom regionu, nije ekološki jer se ne koriste potencijali reciklaže. Postojeći način prikupljanja kontaminira tekstil, koji je kao takav neupotrebljiv za reciklažu pa se najčešće spaljuje u spalionicama koje imaju dozvolu za to. Sa druge strane reč je o sirovini koja ima veliki potencijal u reciklaži, pa time što završava u spalionicama gubi se i njegova ekonomska vrednost.

Korišćenjem recikliranog tekstila utiče se na očuvanje prirodnih resursa imajući u vidu da proizvodnja tekstila spada u kategoriju izuzetno agresivnih procesa sa velikim stepenom oslobađanja štetnih gasova i velikom količinom otpadnih voda. Upotrebom 1/2kg polovne garderobe u proseku se uštedi 26 kg CO2, a za reciklažu tekstila je potrebno 15 puta manje energije nego za njeno spaljivanje. Procenjuje se da 30% odbačenog tekstila moguće koristiti za ponovnu upotrebu bez dodatne obrade.

Projekat Ženskog centra Užice izazvao je veliko interesovanje građanstva, čime su doprineli razvoju i promociji koncepta primarne selekcije otpada, a ovakav model može se primeniti bilo gde i već je izazvao veliko interesovanje, kako drugih opština u Srbiji tako i u regionu.

U periodu od 2010. godine do danas formirana je mreža prikupljanja u kojoj učestvuju građanstvo, institucije i škole. Donirano je više od 18.500 komada polovne garderobe i prikupljeno 60 tona tekstila za reciklažu, a usluge servisa koriste i u Ženskom centru se garderobom i kućnim tekstilom snabdeva 280 porodica u stanju socijalnih potreba.

Reciklažni centar za tekstil funkcionisaće u obliku socijalnog preduzeća, sa prioritetom zapošljavanja žena iz teško zapošljivih grupa. Pokretanjem proizvodnje proizvoda od recikliranog tekstila iz asortimana tekstilne galanterije posao će ovog leta dobiti 10 žena iz ranjivih grupa čime će se smanjiti pritisak na Centar za socijalni rad i uticati na poboljšanje ekonomske situacije u kategoriji socijalno ugroženih grupa, dok će proizvodnja recikliranog tekstilnog vlakna omogućiti zapošljavanje još 22 radnika.

Reciklažom tekstila i proizvodnjom recikliranog tekstilnog vlakna stvaraju se uslovi za razvoj široke palete eko proizvoda od recikliranog tekstila. Time se i kupcima nudi društveno odgovoran proizvod, a kompanijama mogućnost društveno odgovornog poslovanja.

FINANSIJSKI POTENCIJAL

Realizacija ovog projekta za Ženski centar Užice omogućila je izlazak na tržište sa proizvodima od recikliranog tekstila iz asortimana tekstilne galanterije.

Analiza tržišta koju je uradio IPSOS pokazala je da na tržištu nema adekvatne ponude proizvoda od recikliranog tekstila i definisan je asortiman proizvoda koji imaju mogućnost plasmana na području Srbije i regiona.

Analiza je pokazala da je za proizvodnju najpogodnija tekstilna galanterija, a osnovne odlike proizvoda biće inovativni dizajn i unikatnost. Prepoznata su dva tržišta: krajnji potrošači koji žele novu liniju proizvoda u standardnom asortimanu proizvoda tekstilne galanterije: torbe, asesoari, torbe za laptop, neseseri, futrole za mobilni i sl, i institucije kojima će biti ponuđen društveno odgovoran proizvod, a za koje bi radili različite vrste reklamnog i promo materijala.

Proizvodi od recikliranog tekstila iz asortimana tekstilne galanterije prodavaće se online, a biće uspostavljena saradnja i sa Gradskim kulturnim centrom i već nekim postojećim shopovima gde će plasirati svoje proizvode.

Urađen je i biznis plan za proizvodnju recikliranog tekstilnog vlakna. Reciklirano vlakno predstavlja ulaznu sirovinu za industriju netkanog tekstila koje se ne proizvodi na nivou regiona i u Srbiji već se za sada uvozi. Ima široku primenu i koristi se za proizvodnju različitih vidova toplotnih i zvučnih izolacija kao i za različita punila, pa primenu nalazi u građevinarstvu, industriji automobila i nameštaja kao i u industriji obuće.

Osim toga, reciklažno vlakno koje se koristi sada i kod nas i u Evropi potiče iz industrije kao rezultat postindustrijskog otpada, dok će se u Užicu po prvi put odvijati proizvodnja tekstilnog vlakna iz komunalnog otpada.

"MPP Jedinstvo" ustupiće dodatnih 500 kvadrata za pokretanje ove proizvodnje, dok je za nabavku neophodne opreme potrebno oko 180.000 EUR, za šta Centar traži donora.

Ukoliko je inovativni model zbrinjavanja tekstilnog otpada koji razvija Ženski centar Užice, Vaš favorit za investiciju godine, glasanje možete obaviti na zvaničnom sajtu nagrade "Aurea".