(Ilustracija) Proizvodnja konvencionalnih sorti jabuke danas nije moguća bez hemijske zaštite od prouzrokovača gljivičnih oboljenja, kojih u toku vegetacije može biti i do 15 puta. Ovo predstavlja problem proizvođačima koji su u organskoj proizvodnji, kao i hobistima koji bi proizveli zdrave plodove za svoju porodicu.
Sortom jabuke Ivana koja je nastala na Poljoprivrednom fakultetu u Novom Sadu dugogodišnjim radom profesora Vladislava Ognjanova i njegovih saradnika, napravljen je veliki iskorak zahvaljujući genetskoj otpornosti prema prouzrokovačima čađave pjegavosti lišća i krastavosti plodova i pepelnice, ali i visokoj tolerantnosti prema prouzrokovaču bakteriozne plamenjače. Stoga zahtijeva od pet do 10 puta manju hemijsku zaštitu nego konvencionalne sorte.
- Ideja potiče od samog početka mog oplemenjivačkog rada, nakon završenih magistarskih studija, kada je genetička otpornost na parazite bila jedna od osnovnih svojstava koja je ugrađivana u nove sorte - navodi profesor Ognjanov i dodaje da je cilj bio ugraditi vertikalnu otpornost, za koju su zaslužni major geni, ali takođe izuzetno važno iskoristiti i minor gene zaslužne za horizontalnu otpornost, koja obezbjeđuje da ovi prvi mnogo duže traju.
Kvalitetni plodovi bez zaštite zbog minor gena
Da bi se to postiglo, prije svega bio je potreban početni materijal, pa je Ognjanov u prvih desetak godina svog selekcionog rada i hibridizacije uložio veliki trud da sakupi sve naše stare autohtone sorte iz prirodnih populacija, čime je Balkansko poluostrvo izuzetno bogato. Njihova glavna karakteristika je da imaju samo minor gene, koji im omogućavaju da vjekovima rađaju kvalitetne plodove bez ikakve zaštite.
Nakon prikupljanja urađena je evaluacija sorti na nivo genetičke otpornosti na parazite, čime je dobijena prepoznatljivost i jedinstven materijal koji nigdje u Evropi nije postojao i koji je korišćen u selekcionom radu.
Od svih prikupljenih na kraju se kao najbolji roditelj pokazala bihorka, koja je pri ukrštanju sa drugim sortama koje posjeduju vertikalnu otpornost davala kvalitetne hibride.
Ivana je sorta jabuke stvorena ukrštanjem starkinga bihorke, pa je ispod major gena naslijedila horizontalnu otpornost, determinisanu velikim brojem gena sa malim djelovanjem, što je izuzetno značajno, jer stečenu otpornost patogeni mutacijama teško prevazilaze. Sve navedeno našu novu sortu čini jedinstvenom, jer je u svijetu postojala još samo američka sorta liberti koja posjeduje obje vrste otpornosti.
Osnovne odlike
Rano prorodi, a zatim rađa redovno i obilno. Ivanini plodovi su izuzetno krupni, okruglasto-spljošteni, koji mogu dostići i do 800 g, pa se veličina kontroliše rodnošću, pri čemu se dobija ekstra klasa plodova oko 200 do 250 g. Nema alternativnog rađanja. Osnovna boja pokožice je žutozelena sa metalik crvenim rumenilom, koje na osunčanim djelovima prelazi 60%, što se ne može vidjeti kod drugih novih sorti, a dolazi do izražaja zbog toga što nema pepeljka.
Na taj način privlači pažnju do te mjere da su plodovi postizali najvišu cijenu u otkupu za rusko tržište. Ovo je čvrsta, transportabilna jabuka sa mogućnošću dugog čuvanja, čak i u konvencionalnim hladnjačama. Plodovi ne pucaju, ne opadaju i nemaju gorkih pjega u mezokarpu. Osim za konzum, zbog svog slatkonakisjelog ukusa pogodna je i za preradu u hranu za djecu i proizvodnju sokova.
Što se tiče oprašivača, sadi se zajedno sa sortama koje cvjetaju u isto vrijeme, a to mogu biti petrovača, eva, villijams prajd i druge.
Zimska rezidba joj je vrlo jednostavna, jer u odnosu na druge sorte ima veoma krupne cvjetne pupoljke koji se lako uočavaju raspoređeni po cijeloj kruni, čak i u dubini. Može da se kalemi na M9 podlogu, ali zbog svoje srednje bujnosti primjerenija joj je M26, na kojoj je moguć uzgoj i bez naslona, ali pri sadnji na 1,2 do 1,5 metara.
Sazrijeva 10 dana prije gale, kada na tržištu uopšte nema svježe jabuke i kada su hladnjače manje-više ispražnjene, pa je interesantna i za podizanje velikih zasada, jer svojim ranim zrenjem pokriva prazan period od kraja juna do 10. avgusta.
Za sada postoje dva velika zasada pod ovom sortom, jedan u sistemu konvencionalne proizvodnje u Kaću, a drugi u sistemu organske proizvodnje u Futogu.
- Ono što je bitno za njih jeste to da cijena koštanja ne prelazi osam dinara po kilogramu, a nijedan plod se ne proda za manje od 50 dinara, dok je kod standardnih sorti cijena troškova proizvodnje i do 60% cijene na tržištu - navodi profesor.
Kojim štetočinama je podložna?
Interesantna je i za amaterske zasade i okućnice, jer se sa dva do tri ciljana tretmana postiže kompletna zaštita plodova, zbog toga što ne postoji genetska otpornost na parazite kao na prouzrokovače oboljenja.
Tokom maja sorta ima bujan porast, pa je podložna napadu lisnih vašiju, a problem može predstavljati i jabukin smotavac. Ove štetočine se tretiraju krajem maja i tokom juna, kada je cilj suzbiti početne generacije, međutim ako i dođe do pojave šteta u amaterskim zasadima, nije velika tragedija - smatra se, jer se i takvi plodovi mogu pojesti. Sa druge strane, ukoliko se ovi tretmani početkom ljeta izvedu na adekvatan način, rezidua u plodovima neposredno prije berbe neće biti.
- Autori sorte smo profesorka Mirjana Ljubojević sa 30% i ja sa 70%, ali je u toku selekcionog rada veliki broj doktoranata, magistranata i studenata kroz svoje diplomske radove dalo doprinos, jer je stvoriti novu sortu jabuke ogroman posao koji nije moguć bez velikog broja ljudi - navodi Ognjanov.
Na sortnu listu Ivana je upisana 2018. godine i trenutno se nalazi u prodaji u nekoliko rasadnika, od kojih je jedan upravo rasadnik Mavm profesora Ognjanova u Kaću. Cijena sadnica je ista kao i drugih sorti koje se kod njih prodaju, jer je ulog rada i cijena repromaterijala ista kao i konvencionalnih sorti.
Serbia Edition
Serbische Ausgabe
Izdanje BiH
Izdanje Crna Gora
Vijesti
Komentari
rasadnik Mavm
Kać
