Naredna decenija ključna za razvoj energetskog sektora u Jugoistočnoj Evropi - Prelazak na OIE bi stvorio kumulativnu dobit od 485 mlrd USD

Sljedeća decenija, kako se navodi u izvještaju, mogla bi biti ključna za energetski sektor u JIE, piše Vladimir Spasić za Balkan Green Energy News.

Region posjeduje značajan potencijal za razvoj obnovljive energije i poboljšanje energetske efikasnosti, a da bi ga iskoristio i u potpunosti sproveo energetsku tranziciju, mora da postavi nove ciljeve, obezbijedi održivo ulaganje u tehnologije za OIE, razvije modernu industriju biomase i usvoji politike koje imaju holistički pristup, savjetuje IRENA.

U izvještaju "Analiza tržišta obnovljivih izvora energije – Jugoistočna Evropa" su obuhvaćene države članice EU Bugarska, Hrvatska, Rumunija i Slovenija, kao i ugovorne članice Energetske zajednice Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, samoproglašene pokrajine Kosovo, Moldavija, Sjeverna Makedonija i Srbija.

Okretanje energetskog sistema ka OIE donosi rast ekonomije od 2% do 2040.

IRENA procjenjuje da bi prelazak regionalnog energetskog sistema na obnovljive izvore obezbijedio privredni rast od 2% do 2040. i 1% od tada do 2050., u poređenju sa situacijom da se ne uvedu nikakve promjene, što bi rezultiralo kumulativnim dobitkom većim od 485 mlrd USD.

Stvaranjem novih radnih mjesta u sektoru OIE, energetska tranzicija će, takođe, pomoći u riješavanju problema dugotrajne nezaposlenosti i odliva mozgova, navodi se u izvještaju. Ako se tome dodaju koristi za socijalnu zaštitu, poput poboljšanja zdravlja i kvaliteta vazduha, ukupna potencijalna korist nadmašuje dodatne troškove.

Energetska tranzicija, kako se ističe, podrazumijeva postepeno ukidanje zastarjelih elektrana na fosilna goriva i povećanje udjela OIE u energetskom sektoru JIE.

Konkurentnost obnovljivih izvora energije

Podaci agencije IRENA iz baze podataka o koštanju OIE pokazuju da su prosječni ponderisani svedeni troškovi električne energije (LCOE) iz hidroelektrana u JIE smanjeni za trećinu kada se porede iznosi u periodu 2011-2014. i u periodu 2015-2018. Tokom posljednje tri godine troškovi su bili 0,083 dolara po kWh.

Mnoge ekonomije JIE često su zanemarivale određene tehnologije OIE na račun hidroenergije i biomase, koje su bile ocijenjene kao manje skupe, ali čak i uz relativno visoku cijenu kapitala, fotonaponske solarne elektrane i vjetroelektrane su i dalje konkurentna rješenja za proizvodnju električne energije u regionu u poređenju sa elektranama na fosilna goriva, navodi se u izvještaju.

Troškovi instaliranja solarnih elektrana u JIE tokom 2018. se procjenjuju na oko 1.215 dolara po kW (oko 10% više od ponderisanog prosjeka evropskih zemalja van JIE). Ako se uračunaju troškovi kapitala od 7,5%, svedeni troškovi električne energije iznose između 0,093 dolara i 0,130 dolara po kWh.

Kao centralna vrijednost za JIE moglo bi se uzeti 0,105 dolara po kWh ili oko 5% više od ponderisanog prosjeka na evropskim tržištima van JIE, piše u izvještaju.

Vođeni globalnim trendom pada cijena vjetroturbina, ukupni troškovi instaliranja vjetroparkova u JIE smanjeni su 19% od 2010, a ponderisani prosjek u 2018. bio je 2.030 dolara po kW ili 4% više nego na evropskim tržištima van JIE.

Prosječni ponderisani svedeni trošak električne energije za vjetroparkove u JIE tokom 2018. bio je 0,069 USD po kWh, 43% niži u poređenju sa 2010. i 4% niži od ponderiranog prosjeka na evropskim tržištima van EU.

Investicije u OIE u 2018. dostigle 1,49 mlrd USD

Većina kapaciteta OIE u regionu JIE nalazi se u članicama EU, dok je ostatak regiona relativno spor u realizaciji projekata. Države članice EU, kako se ističe u izvještaju, su imale koristi od ranog usvajanja srednjoročnih, tehnološki specifičnih ciljeva za OIE i uvođenja ciljanih podsticajnih politika.

Između 2001. i 2018. u OIE je investirano 20,7 mlrd USD, bez investicija u velike hidroelektrane. Gledano od 2001, kada ih uopšte nije bilo, investicije su dostigle vrhunac od 3,7 mlrd USD u 2012. U 2018. ukupna investicije bile su 1,49 milijardi dolara.

Ulaganja u OIE su i dalje veoma nestabilna, što se može pripisati promjenljivim podsticajnim modelima ili nedostatku tih modela, piše u izvještaju, i dodaje da će bez stabilne politike i regulatornog okvira, regionalna ulaganja u OIE i dalje će biti sporadična.

Uspješne politike za privlačenje investicija u ovaj sektor oslanjaju se na dobro definisane ciljeve za OIE, pa tako usvajanje druge EU Direktive o obnovljivim izvorima energije (RED II) pruža vladama u JIE mogućnost da ažuriraju i resetuju te ciljeve, kako bi ubrzali ulaganja, navodi se u izvještaju.

Mogućnost za redefinisanje uloge elektrana na fosilna goriva

U regionu JIE čvrsta fosilna goriva (kameni ugalj i lignit) obezbjeđuju 43% proizvodnje električne energije i 3% proizvodnje toplotne energije, dok je prosječna starost elektrana na ugalj u 2018. bila 41 godina. U izvještaju se navodi da zastarjela infrastruktura ovih objekata i njihov negativan uticaj na životnu sredinu nameću potrebu za gašenjem najstarijih elektrana, kao i za privremenim zaustavljanjem i modernizacijom onih nešto mlađih.

Dio procesa planiranja u energetskom sektoru, kako se navodi, mogao bi biti posvećen redefinisanju uloge elektrana na fosilna goriva, s obzirom da će se njihova uloga smanjiti tokom energetske tranzicije.

Konkretno, biće potreban visok nivo fleksibilnosti u elektroenergetskom sistemu, pa bi troškovi integrisanja OIE mogli da se smanje kada bi se ulaganja usmjerila u one izvore koji su fleksibilni, zaključuje izvještaj.