Profitabilno vraćanje korenima - Šanse za razvoj organske proizvodnje u Srbiji

Iako poslednjih nekoliko godina proizvodnja organske hrane postaje sve zastupljenija u Srbiji, svest naših potrošača o značaju upotrebe ovih namirnica još nije razvijena. Za sve one koji se bave organskom proizvodnjom, a i za one koji bi više da saznaju o organskoj hrani od 29. septembra do 2. oktobra biće održan prvi međunarodni sajam organske poljoprivrede "BioBalkan" na Beogradskom sajmu.

Organizator sajma je "A&L Expo", a očekuje se oko 60 izlagača iz zemlje ali i iz Austrije, Holandije, Italije , Mađarske, Slovenije, Hrvatske, Bosne i Hercegovine.

Organska poljoprivreda u Srbiji

Srpski proizvođači organskog voća, povrća, žitarica, mleka i mesa uglavnom svoje proizvode iznose na pijacu ili ih prodaju supermarketima, ali više od 90% prerađivača organske hrane svoje proizvode izvozi u EU, SAD i Japan.

Kada se do 2011. godine donesu svi propisi u skladu sa Zakonom o organskoj proizvodnji, koji će biti usklađeni sa propisima EU, očekuje se da će biti još više organskih poljoprivrednih površina.

Pod organskom poljoprivredom kod nas je zastupljeno oko 0,3% ukupno obradivih površina, dok je u Evropi 24%, od čega najviše u Španiji i Italiji (više od milion hektara). Prema podacima Ministarstva za poljoprivredu do 2014. godine trebalo bi da 50.000 ha bude pod organskom proizvodnjom, dok su ambicije ministarstva za duži period čak 600.000 ha.

- Prema nekim istraživanjima 80% obradivih površina u Srbiji bi moglo da bude pod organskom proizvodnjom. Srbija je predodređena za ovakav vid poljoprivrede. Pre svega jer se organska proizvodnja povezuje sa multifunkcionalnim karakterom poljoprivrede. To se ne odnosi samo na proizvodnju za tržište već ovakav vid proizvodnje omogućava očuvanje sela, tradicije, izvorne kulture, starih zanata, razvoj seoskog turizma posebnog tipa tj. ekološkog turizma – objašnjava indirektne prednosti organske poljoprivrede Branko Čičić, predsednik Fonda organska Srbija, za "eKapiju" .

Novi propisi od 2011.

Nerazvijena svest potrošača, nerazvijeno tržište, slaba potražnja i nizak standard stanovništva, visoke cene kontrole i sertifikacije, nedostatak sredstava za zaštitu bilja, samo su neki od brojnih problema s kojima se suočavaju proizvođači iz ove oblasti poljoprivrede.

Branka Lazić, profesorka Poljoprivrednog fakulteta u Novom Sadu, smatra da organska proizvodnja nije ni mogla bržim tempom da napreduje, pre svega, zbog nedostatka propisa koji su usklađeni sa standardima EU, ali i zbog toga što država nije davala podsticajna sredstva proizvođačima.

- Organska proizvodnja u Srbiji razvija se onim tempom koji omogućava zakonska regulativa. Ako se uzme u obzir da je Zakon o organskoj proizvodnji, koji je u skladu sa EU, donet u maju ove godine i da tek treba da se donesu podzakonski akti, organska proizvodnja dobro napreduje – kaže za "eKapiju" Branka Lazić.

Ona napominje da će već sledeće godine biti mnogo više površina pod organskom proizvodnjom jer je dosta proivođača sa površinama oko 1.000 ha ušlo u proces konverzije sa konvencionalne poljoprivrede na organsku.

Kod nas nije poznat tačan broj proizvođača organske hrane niti poljoprivrednih površina pod organskom proizvodnjom jer sertifikaciju vrše i organizacije bez ovlašćenja Ministarstva poljoprivrede.

U ovoj godini osam sertifikacionih organizacija su dobile ovlašćenje od Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede: SGS Beograd, "Evrocert" Beograd, "Organic Contol System" Subotica, "Bioagricerta" Beograd, "Jugoinspekt" Beograd, "Pancert" Novi Sad, "Ekocert Balkan" Beograd, "Suolo Salute Balkan" Beograd.

Organski proizvod

Zakonom o organskoj proizvodnji, sertifikovan organski proizvod se obeležava oznakom "organski proizvod", kodom ovlašćene organizacije i nacionalnim znakom.

Hrana proizvedena po principima organske poljoprivrede ne sadrži bilo kakve veštački sintetizovane materije, pa i pesticida. Ona obezbeđuje proizvodima veću nutritivnu vrednost od onih koji su proizvedeni konvencionalnom proizvodnjom. Istraživanja u Nemačkoj su pokazala da ovi proizvodi imaju značajno viši sadržaj oligo minerala i to posebno kalijuma i gvožđa, a takođe i viši nivo magnezijuma, fosfora i vitamina C. Do sličnih rezultata došlo se i u Americi, gde je utvrđeno da ovi proizvodi imaju 63% više kalijuma, 73% više gvožđa i 125% više kalcijuma nego proizvodi dobijeni konvencionalnom poljoprivredom.

- U Srbiji se danas proizvodi doslovno sve što je potrebno za ishranu stanovništva - sve vrste povrća, a u poslednje vreme sve je više vrsta i organski proizvedenog voća. Kad bi svaki poljoprivredni proizvođač prešao na organsku proizvodnju imali bismo verovatno upola manje bolesti. Što se tiče ekonomskog efekta to bi se ogledalo kroz oromne uštede zdravstvenog osiguranja, a sa druge strane velika poljoprivredna dobra bi sa tim proizvodima koja imaju višu vrednost izašla na svetsko trziste. Srbija ima 600 mil EUR godišnje prihoda od konvencionalne poljoprivrede. Sa organskom prozvodnjom taj suficit bi bio veći jer je cena organskih proizvoda 20-30% veća – navodi Branko Čičić.

Predsednik Fonda organska Srbija kaže da u Vojvodini i Šumadiji ima najviše površina sa organskom proizvodnjom, ali i da je sve više ovaj vid poljoprivrede zastupljen u zapadnoj i južnoj Srbiji. O navodi kao dobar primer plantaže vinograda Bore Jovića posađene prošle godine na 40ha na Staroj planini od čega će jedan deo ići za pekmez drugi za vino.

Andrija Vozar iz Kisača kod Novog Sada se već 21 godinu porodično bavi organskom proizvodnjom povrća.

- Sada imamo 16 ha sertifikovanih površina a planiramo da sledeće godine proširimo na 20 hektara. Osim povrća koje se stalno može naći na pijaci mi uvodimo svake godine i nove vrste – kaže za "eKapiju" Andrija Vozar.

Povrće ovog proizvođača se može naći na Kalenić pijaci u Beogradu, na 3 pijace u Novom Sadu, kao i u supermarketu "Univerexport" u Beogradu i 11 marketa ovog trgovinskog lanca u Vojvodini. Vozar najavljuje da će sledeće godine plasirati povrće i na francusko tržište.

Kako navode u Privrednoj komori Srbije, u Srbiji je registrovano oko 80 proizvođača organske hrane. Neki od njih su: "Zdravo organic" Selenča, "Foodland", "Royal Eco Food", "Sirogojno Company", "Zadrugar", "Radoslovi" Niš, "Mondi", ITM, Andrija Vozar, Josip Mamuzović, "Hemel", "Midi organic", "Biofarma", "Agrounik", BMD, "Suncokret", "Biosil".

Branko Čičić

Podsticajna sredstva države

- Uredbom o korišćenju podsticajnih sredstava za podršku razvoja organske proizvodnje za 2010. godinu podsticajna sredstva iz budžeta osim fizičkih lica i privrednih subjekata, mogu da dobiju zadruge sa najmanje 0,2 ha za ratarsku i povrtarsku proizvodnju i sa 0,3 ha za voćarsku i vinogradarsku – kaže za "eKapiju" Slavica Stevanetić, savetnica u Udruženju za poljoprivredu PKS.

Ona navodi da proizvođači, čiju proizvodnju sertifikuju neovlašćene sertifikacione organizacije, nisu u mogućnosti da ostvare pravo na podsticajna sredstva iz budžeta.

Podsticajna sredstva države za ratarsku proizvodnju (žitarice, industrijsko bilje, lekovito i aromatično bilje) iznose 25.000 dinara i 35.000 dinara za povrtarsku, obe na najmanje 0,2 hektara i 45.000 za voćarsku i vinogradarsku (najmanje na 0,3 hektara). Za podršku razvoju organske stočarske proizvodnje država daje 15.000 dinara po grlu krupne stoke (minimum četiri), 5.000 dinara po grlu sitne stoke (minimum 10 grla), 500 dinara po jedinki živine (minimum 100) i 2.000 dinara po košnici (minimum 30).

Stevanetić napominje da se očekuje donošenje i niza podzakonskih akata u Srbiji koji će omogućiti stvaranje berze organskog semena na kojoj će se trgovati ali i na taj način sačuvati biljna raznovrsnost.

Stručnjaci tvrde da uslove za organsku poljoprivredu Srbija ima, samo je pitanje da li ćemo iskoristiti te mogućnosti. Na nivou države to je stvar strategije razvoja, a na nivou proizvođača to je stvar koja je lična odluka, na nivou potrošača je pitanje da li želi da se zdravo hrani.

S.O.

Fond organska Srbija

A&L Expo d.o.o. Beograd

Beogradski sajam doo Beograd

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije

Poljoprivredni fakultet Novi Sad

Evrocert d.o.o. Beograd

Organic control system Subotica

Bioagricert d.o.o. Beograd

Jugoinspekt Beograd a.d. Beograd

Pancert d.o.o. Novi Sad

Ecocert Balkan Beograd

Suolo E Salute Serbian Velika Plana

Univerexport

Privredna komora Srbije

Zdravo Organic d.o.o. Selenča

Foodland d.o.o. Beograd

Royal Eco food d.o.o. Beograd

Sirogojno Company d.o.o. Sirogojno

Zadrugar d.o.o. Ljubovija

Radoslovi d.o.o. Niš

Mondi Lamex Vrdila

HEMEL BIOPRODUCT DOO Jagodina

Midi organic d.o.o. Donje Grgure

Agrounik d.o.o. Beograd-Zemun

BMD doo Arilje

Suncokret Hajdukovo

Biosil d.o.o. Beograd

Udruženje za poljoprivredu, prehrambenu industriju, šumarstvo i vodoprivredu PKS

organska hrana

organska proizvodnja

proizvodnja organske hrane

Biobalkan

Zakon o organskoj proizvodnji

Branko Čičić

Branka Lazić

organski proizvod

kalijum

gvožđe

magnezijum

fosfor

vitamin c

Bora Jović

Stara Planina

Kisač

Andrija Vozar

Univereksport

Kalenić pijaca

ITM

Josip Mamuzović

Uredba o korišćenju podsticajnih sredstava za podršku razvoja organske proizvodnje

Slavica Stevanetić

lekovito bilje

aromatično bilje

podsticajna sredstva za organsku proizvodnju

berza organskog semena